ເມື່ອບໍ່ຕັ້ງຢູ່ໃນທັມ ພັຍທັງຫລາຍກໍເກີດຂຶ້ນ

ພິກຂຸທັງຫລາຍ! ສມັຍໃດ ພຣະຣາຊາເປັນຜູ້ບໍ່ຕັ້ງຢູ່ໃນທັມ ສມັຍນັ້ນ ແມ່ນແຕ່ພວກຂ້າຣາຊະກາຣກໍເປັນຜູ້ບໍ່ຕັ້ງຢູ່ໃນທັມ ເມື່ອພວກຂ້າຣາຊະກາຣບໍ່ຕັ້ງຢູ່ໃນທັມ ສມັຍນັ້ນ ພຣາມແລະຄະຫະບໍດີກໍເປັນຜູ້ບໍ່ຕັ້ງຢູ່ໃນທັມ ເມື່ອພຣາມແລະຄະຫະບໍດີບໍ່ຕັ້ງຢູ່ໃນທັມ ສມັຍນັ້ນ ຊາວບ້ານ ຊາວຊົນບົທກໍເປັນຜູ້ບໍ່ຕັ້ງຢູ່ໃນທັມ, ດວງຈັນທ໌ແລະດວງອາທິຕຍ່ອມໝູນວຽນບໍ່ສະໝ່ຳສະເໝີ ເມື່ອດວງຈັນທ໌ແລະດວງອາທິຕໝູນວຽນບໍ່ສະໝ່ຳສະເໝີ ໝູ່ດາວທັງຫລາຍກໍຍ່ອມໝູນວຽນບໍ່ສະໝ່ຳສະເໝີ ເມື່ອໝູ່ດາວທັງຫລາຍໝູນວຽນບໍ່ສະໝ່ຳສະເໝີ ເດືອນໜຶ່ງແລະເຄິ່ງເດືອນກໍໝູນວຽນບໍ່ສະໝ່ຳສະເໝີ ເມື່ອເດືອນໜຶ່ງແລະເຄິ່ງເດືອນໝູນວຽນບໍ່ສະໝ່ຳສະເໝີ ລະດູແລະປີກໍໝູນວຽນບໍ່ສະໝ່ຳສະເໝີ ເມື່ອລະດູແລະປີໝູນວຽນບໍ່ສະໝ່ຳສະເໝີ ລົມຍ່ອມພັດບໍ່ສະໝ່ຳສະເໝີ ເມື່ອລົມພັດບໍ່ສະໝ່ຳສະເໝີ ລົມກໍພັດໄປຜິດທາງບໍ່ສະໝ່ຳສະເໝີ ຍ່ອມພັດວຽນໄປ ເມື່ອລົມພັດໄປຜິດທາງບໍ່ສະໝ່ຳສະເໝີ ພັດວຽນໄປ ເທວະດາກໍກຳເຣີບ ເມື່ອເທວະດາກຳເຣີບ ຝົນຍ່ອມບໍ່ຕົກຕ້ອງຕາມລະດູກາລ ເມື່ອຝົນບໍ່ຕົກຕ້ອງຕາມລະດູກາລ ເຂົ້າກ້າທັງຫລາຍຍ່ອມສຸກບໍ່ສະໝ່ຳສະເໝີ.

ພິກຂຸທັງຫລາຍ! ມະນຸສຜູ້ບໍຣິໂພຄເຂົ້າທີ່ບໍ່ສຸກສະໝ່ຳສະເໝີກັນ ຍ່ອມເປັນຜູ້ມີອາຍຸໜ້ອຍ ມີຜິວພັນຊາມ ມີກຳລັງໜ້ອຍ ມີອາພາທຫລາຍ.

ພິກຂຸທັງຫລາຍ! ສມັຍໃດ ພຣະຣາຊາເປັນຜູ້ຕັ້ງຢູ່ໃນທັມ ສມັຍນັ້ນ ແມ່ນແຕ່ພວກຂ້າຣາຊະກາຣກໍເປັນຜູ້ຕັ້ງຢູ່ໃນທັມ ເມື່ອພວກຂ້າຣາຊະກາຣຕັ້ງຢູ່ໃນທັມ ສມັຍນັ້ນ ພຣາມແລະຄະຫະບໍດີກໍເປັນຜູ້ຕັ້ງຢູ່ໃນທັມ ເມື່ອພຣາມແລະຄະຫະບໍດີຕັ້ງຢູ່ໃນທັມ ສມັຍນັ້ນ ຊາວບ້ານ ຊາວຊົນບົທກໍເປັນຜູ້ຕັ້ງຢູ່ໃນທັມ, ດວງຈັນທ໌ແລະດວງອາທິຕກໍຍ່ອມໝູນວຽນສະໝ່ຳສະເໝີ ເມື່ອດວງຈັນທ໌ແລະດວງອາທິຕໝູນວຽນສະໝ່ຳສະເໝີ ໝູ່ດາວທັງຫລາຍກໍຍ່ອມ ໝູນວຽນສະໝ່ຳສະເໝີ ເມື່ອໝູ່ດາວທັງຫລາຍໝູນວຽນສະໝ່ຳສະເໝີ ເດືອນໜຶ່ງແລະເຄິ່ງເດືອນກໍໝູນວຽນສະໝ່ຳສະເໝີ ເມື່ອເດືອນໜຶ່ງແລະເຄິ່ງເດືອນໝູນວຽນສະໝ່ຳສະເໝີ ລະດູແລະປີກໍໝູນວຽນສະໝ່ຳສະເໝີ ເມື່ອລະດູແລະປີໝູນວຽນສະໝ່ຳສະເໝີ ລົມຍ່ອມພັດສະໝ່ຳສະເໝີ ເມື່ອລົມພັດສະໝ່ຳສະເໝີ ລົມກໍພັດໄປຖືກທາງສະໝ່ຳສະເໝີ ເມື່ອລົມພັດໄປຖືກທາງສະໝ່ຳສະເໝີ ເທວະດາຍ່ອມບໍ່ກຳເຣີບ ເມື່ອເທວະດາບໍ່ກຳເຣີບ ຝົນຍ່ອມຕົກຕ້ອງຕາມລະດູກາລ ເມື່ອຝົນຕົກຕ້ອງຕາມລະດູກາລ ເຂົ້າກ້າທັງຫລາຍຍ່ອມສຸກສະໝ່ຳສະເໝີກັນ.

ພິກຂຸທັງຫລາຍ! ມະນຸສຜູ້ບໍຣິໂພຄເຂົ້າທີ່ສຸກສະໝ່ຳສະເໝີກັນ ຍ່ອມເປັນຜູ້ມີອາຍຸຍືນ ມີຜິວພັນດີ ມີກຳລັງ ມີອາພາທໜ້ອຍ.

ເມື່ອຝູງງົວຂ້າມນ້ຳໄປ ຖ້າງົວຜູ້ນຳຝູງໄປຄົດ ງົວເຫລົ່ານັ້ນຍ່ອມລອຍໄປຄົດທັງໝົດ ສັນໃດ; ໃນໝູ່ມະນຸສກໍສັນນັ້ນ ຜູ້ໃດໄດ້ຮັບສົມມຸດໃຫ້ເປັນຜູ້ນຳ ຖ້າເປັນຜູ້ປະພຶຕອະທັມ ປະຊາຊົນເຫລົ່ານັ້ນກໍເປັນຜູ້ປະພຶຕອະທັມ ແວ່ນແຄວ້ນທັງມວນກໍຈະປະສົບກັບຄວາມທຸກຂ໌ ເມື່ອ ພຣະຣາຊາບໍ່ຕັ້ງຢູ່ໃນທັມ.

ເມື່ອຝູງງົວຂ້າມນ້ຳໄປ ຖ້າງົວຜູ້ນຳຝູງໄປຕົງ ງົວເຫລົ່ານັ້ນຍ່ອມລອຍໄປຕົງທັງໝົດ ສັນໃດ; ໃນໝູ່ມະນຸສກໍສັນນັ້ນ ຜູ້ໃດໄດ້ຮັບສົມມຸດໃຫ້ເປັນຜູ້ນຳ ຖ້າເປັນຜູ້ປະພຶຕທັມ ປະຊາຊົນເຫລົ່ານັ້ນກໍເປັນຜູ້ປະພຶຕທັມ ແວ່ນແຄວ້ນທັງມວນກໍຈະປະສົບກັບຄວາມສຸຂ ເມື່ອພຣະຣາຊາຕັ້ງຢູ່ໃນທັມ.

“At a time when kings are unprincipled, royal officials become unprincipled. When royal officials are unprincipled, brahmins and householders become unprincipled. When brahmins and householders are unprincipled, the people of town and country become unprincipled. When the people of town and country are unprincipled, the courses of the moon and sun become erratic. … the courses of the stars and constellations … the days and nights … the months and fortnights … the seasons and years become erratic. … the blowing of the winds becomes erratic and chaotic. … the deities are angered. … the heavens don’t provide enough rain. … the crops ripen erratically. When people eat crops that have ripened erratically, they become short-lived, ugly, weak, and sickly.

At a time when kings are principled, royal officials become principled. … brahmins and householders … people of town and country become principled. When the people of town and country are principled, the courses of the sun and moon become regular. … the stars and constellations … the days and nights … the months and fortnights … the seasons and years become regular. … the blowing of the winds becomes regular and orderly. … the deities are not angered … … the heavens provide plenty of rain. When the heavens provide plenty of rain, the crops ripen well. When people eat crops that have ripened well, they become long-lived, beautiful, strong, and healthy.

When cattle ford a river,

if the bull goes off course,

they all go off course,

because their leader is off course.

So it is for humans:

when the one deemed chief

behaves badly,

what do you expect the rest to do?

The whole country sleeps badly,

when the king is unprincipled.

When cattle ford a river,

if the bull goes straight,

they all go straight,

because their leader is straight.

So it is for humans:

when the one deemed chief

does the right thing,

what do you expect the rest to do?

The whole country sleeps at ease,

when the king is just.”

ອັງຄຸຕຕະຣະນິກາຍ ຈະຕຸຸກກະນິບາຕ ໒໑/໗໔-໗໕/໗໐

Adhammikasutta AN 4.70 https://suttacentral.net/an4.70